Nasze forum rodzinne

madzialenka0208 · Wysłany: Pon 15:03, 12 Mar 2007 Temat postu: Metody korekcji wad wzroku

Oko jest jednym z podstawowych narządów zmysłów, dzięki któremu możliwe jest poznawanie otaczającego świata. Widzenie jest złożonym wieloetapowym procesem umożliwiającym odtworzenie obrazu oglądanego przedmiotu poprzez przetworzenie bodźca świetlnego w nerwowy w receptorach wzrokowych siatkówki. Bodziec ten jest następnie przesyłany drogami wzrokowymi do ośrodka wzrokowego w korze mózgowej.

Układ optyczny oka, będący pierwszym etapem widzenia zasadniczo składa się z rogówki i soczewki, pomiędzy którymi znajduje się ciecz wodnista przedniej komory oka i tęczówka spełniająca rolę przesłony. Między soczewką a siatkówką promienie świetlne natrafiają na ciało szkliste gałki ocznej. Koordynację parzystego narządu, jakim jest oko, zapewniają mięśnie poruszające gałki oczne. Prawidłowa budowa układu optycznego oka oraz mechanizmów wspomagających daje możliwość widzenia obuocznego, a to z kolei umożliwia widzenie przestrzenne (stereoskopowe). Zaburzona budowa lub czynność któregokolwiek elementu biorącego udział w procesie widzenia powoduje obniżenie ostrości wzroku.

Zaburzenia widzenia
W prawidłowym oku, zwanym okiem miarowym wiązka promieni świetlnych przechodząca przez układ optyczny gałki ocznej pada skupiona na siatkówce. Uwarunkowane jest to wzajemnymi relacjami pomiędzy mocą układu optycznego a długością gałki. W przypadku oka krótkowzrocznego skupienie wiązki światła położone jest przed siatkówką, nadwzrocznego zaś – za nią. Astygmatyzm (niezborność) z kolei jest wadą, w której promienie świetlne nie są skupione w jednym punkcie (dwa główne ogniska położone są w różnych odległościach od siatkówki). W takiej sytuacji obraz punktu jako obiektu oglądanego po przejściu przez układ optyczny przestaje być już punktem. Odrębną wadą wzroku jest prezbiopia (starczowzroczność), pojawiająca się u każdego po 40-45 roku życia, a polegająca na utracie zdolności do ostrego widzenia z bliskiej odległości. Powodem takiego zjawiska jest zmniejszająca się z wiekiem elastyczność soczewki gałki ocznej, a co za tym idzie obniżenie możliwości akomodacyjnej. Prezbiopia pojawia się niezależnie od tego, czy wcześniej występowała jakakolwiek wada wzroku, czy też nie.
Powyższe rodzaje wad mogą być zdefiniowane podczas rutynowego badania okulistycznego. Służą do tego tablice Snellena do tzw. dali z różnej wielkości optotypami (znaki graficzne: cyfry, litery, obrazki), na podstawie których można ocenić ostrość wzroku pacjenta bez korekcji i po skorygowaniu szkłami o odpowiedniej mocy optycznej. Podczas tego samego badania sprawdzane jest również widzenie z bliska (czytanie różnej wielkości tekstu lub oglądanie obrazków z odległości ok. 30 cm od oczu). Jeśli pacjent po 40 roku życia wymaga dodatkowej korekcji, oznacza to obniżenie zdolności akomodacyjnej układu optycznego, czyli prezbiopię. W skład badania wchodzi także ocena ustawienia powiek i gałek ocznych, skoordynowanej ich ruchomości w różnych kierunkach spojrzenia oraz na przedmioty bliskie. Ponadto lekarz powinien zbadać w lampie szczelinowej stan poszczególnych elementów przedniego odcinka gałki, a także ocenić dno oka za pomocą wziernika okulistycznego.

Dlaczego nasz wzrok się pogarsza?
Według danych statystycznych ok. 40 – 50% populacji świata wymaga korekcji optycznej wzroku, a liczba ta będzie się zwiększać. Jednym z powodów tego jest oczywiście starzenie się społeczeństw, a więc częściej występująca starczowzroczność. Inną przyczyną jest wielogodzinna praca z obiektami blisko położonymi, wymagająca stałej akomodacji (rozwój szkolnictwa, komputeryzacja), prowadząca do pojawienia się krótkowzroczności u coraz młodszych osób. Nie bez znaczenia są również dziedziczne skłonności do występowania wad wzroku.

W chwili obecnej możliwości korekcji wad wzroku (refrakcji) obejmują zastosowanie tradycyjnych okularów, soczewek kontaktowych, a także zabiegi chirurgiczne (tzw. chirurgia refrakcyjna). Do korekcji, w zależności od rodzaju wady i oczekiwań pacjenta stosuje się różnego typu soczewki okularowe. Pod uwagę należy wziąć rodzaj materiału, z którego wykonana jest soczewka, współczynnik załamania światła - tzw. indeks, funkcję, jaką ma spełniać oraz typ soczewki.

Parę słów o okularach…
Ze względu na rodzaj materiału soczewki dzieli się na mineralne i organiczne. Mineralne, czyli szklane są najstarszym typem soczewek okularowych używanych przez człowieka. Wśród ich głównych zalet należy wymienić doskonałą jakość optyczną, odporność chemiczną i twardość (mała możliwość zarysowania i uszkodzenia powierzchni). Wadami są: podatność na uszkodzenia mechaniczne (pęknięcia, rozbicia) i wysoka gęstość materiału, czyli ciężar. Waga rośnie oczywiście w przypadkach konieczności stosowania wysokiej mocy soczewek. Dlatego tacy pacjenci częściej zamawiają o wiele lżejsze soczewki organiczne, tzw. plastikowe. Zaletą tych ostatnich, prócz niższej wagi, jest duża odporność na pęknięcia i rozbicia. Zapewnia to większe bezpieczeństwo użytkowania u dzieci i osób aktywnych fizycznie. Dodatkową zaletą jest możliwość ich barwienia na dowolne kolory. Wadą jest łatwa możliwość zarysowania i uszkodzenia powierzchni, ale dzięki zastosowaniu lakierów utwardzających można ją zminimalizować.

Soczewki okularowe ze względu na współczynnik załamania światła dzieli się na nisko-, średnio- i wysokoindeksowe (punktem odniesienia jest współczynnik 1,0, czyli brak załamania). Najbardziej powszechnymi materiałami stosowanymi w optyce okularowej są materiały o współczynniku załamania 1,5, tzw. niskoindeksowe. Soczewki o wyższym indeksie (1,6 – 1,7) są stosowane przede wszystkim w celu zwiększenia estetyki okularów. Są one cieńsze i bardziej płaskie, co jest niezwykle ważne dla pacjentów stosujących okulary o wysokich mocach. Nie są one jednakże pozbawione wad. Cechuje je bowiem większa dyspersja, czyli rozszczepianie światła białego, co może powodować w pierwszym okresie ich stosowania widzenie tęczowych obwódek wokół oglądanych przedmiotów. Nie bez znaczenia jest także ich wyższa cena.

Oprócz korekcyjnej soczewka okularowa może pełnić jednocześnie inne funkcje. Do ochrony oczu przed promieniowaniem ultrafioletowym można zastosować powłokę (filtr) anty-UV. Powłoka przeciwodblaskowa (antyrefleksyjna) jest szeroko stosowana, a jej zadaniem jest zmniejszenie męczących i szkodliwych odbić światła od powierzchni soczewek okularowych. Znacznie poprawia ona także wrażliwość na kontrast, szczególnie w warunkach gorszego oświetlenia. Ta powłoka powinna być stałym elementem soczewek okularowych osób pracujących przy monitorach komputerowych i prowadzących pojazdy. Soczewki fotochromowe, których intensywność zabarwienia zmienia się w zależności od natężenia promieniowania świetlnego, można stosować zarówno w pomieszczeniach zamkniętych, jak i mocno nasłonecznionych. Należy zaznaczyć, że zmiana barwy jest mniej intensywna w wyższej temperaturze otoczenia. Uzależniona jest również od grubości szkła, zatem soczewki o różnych mocach mogą zaciemniać się w różnym stopniu. Sprawia to, że u pacjentów o różnej wadzie w oku prawym i lewym efekt estetyczny może być niezadowalający. U prowadzących samochód efekt fotochromowy jest mniej wyrażony, gdyż część promieniowania jest pochłaniana przez szyby. W celu ochrony przed oślepiającym słońcem najlepiej stosować soczewki barwione, jednakże należy pamiętać, że nie każdy kolor nadaje się do prowadzenia pojazdów. Barwienie soczewek może spełniać również funkcję estetyczną, np. soczewki barwione gradalnie (w sposób stopniowy) dają efekt imitujący makijaż oczu.

Soczewki można podzielić również na jednoogniskowe, wieloogniskowe i progresywne. Jednoogniskowe mają jedną moc dioptryjną i u osób młodych służą do korygowania wad wzroku i do dali, i do bliży. W przypadku prezbiopii pacjent zmuszony jest do zmiany okularów w zależności od wykonywanej czynności. Aby nie musiał tego czynić, można zastosować soczewki wieloogniskowe lub progresywne. Soczewki dwuogniskowe można polecić osobom, które oczekują dobrego widzenia jedynie w obszarze dali i bliży. Trójogniskowe dają możliwość obserwowania dodatkowo przedmiotów w pośrednich odległościach, ale tylko w ograniczonym zakresie. Nie należy ich polecać pacjentom wykonującym zawód, w którym wymagana jest dobra korekcja w całym polu widzenia, np. kierowcom. Dodatkową wadą może być ich wygląd z wyraźnym podziałem stref, który niektórym pacjentom może się wydać nieestetyczny. Rozwiązaniem dla nich mogą być soczewki progresywne ze zmieniającą się w sposób ciągły mocą skupiającą. Dają one możliwość bardzo dobrej korekcji w pełnym polu widzenia. Wadą ich, oprócz wyższej ceny, jest częsta konieczność adaptacji do nowego typu korekcji.

…i soczewkach kontaktowych.
Alternatywą dla tradycyjnych soczewek okularowych, ale czasem również koniecznością, są soczewki kontaktowe, zakładane bezpośrednio na gałkę oczną, a konkretnie na rogówkę. W ostatnich latach, dzięki rozwojowi technologii oraz wprowadzeniu nowoczesnych materiałów soczewki kontaktowe zyskują coraz więcej użytkowników. Najpowszechniej stosowane są przez młodych, aktywnych ludzi ze względu na ich wygodę, a również nierzadko lepszy efekt kosmetyczny. Niebagatelne znaczenie, szczególnie w niektórych zawodach ma fakt, że soczewki kontaktowe cechuje obszerniejsze pole widzenia i brak peryferyjnych zakłóceń widzenia w stosunku do okularów, głównie o wysokich mocach oraz lepsza ostrość widzenia. Podkreślić należy, że w przypadku różnicy przekraczającej 3 dioptrie pomiędzy jednym a drugim okiem u danego pacjenta korekcja okularowa jest trudna, a czasem wręcz niemożliwa. Zastosowanie w takich sytuacjach soczewek kontaktowych daje możliwość skorygowania wady obu oczu, a tym samym uzyskania obuocznego widzenia i stereopsji.

Różnorodność dostępnych obecnie typów soczewek sprawia, że można je dobrać większości pacjentów i skorygować praktycznie każdą wadę refrakcji. Istotną jest, aby pamiętać, że pierwsze soczewki kontaktowe pacjent powinien zakładać pod okiem specjalisty, by uniknąć niepotrzebnych powikłań. Równie ważne są systematyczne badania kontrolne: w pierwszym miesiącu użytkowania, a następnie przynajmniej co 6 miesięcy. Niedopuszczalna jest zmiana typu i parametrów soczewek bez konsultacji okulisty. Nawet jeżeli zakupiona samowolnie soczewka wydaje się komfortowa, nie oznacza to, że nie przyniesie szkody przy długotrwałym stosowaniu.

Pierwsze na rynku pojawiły się soczewki twarde wykonane z pleksiglasu, a następnie soczewki sztywne gazoprzepuszczalne, które obecnie są stosowane tylko w specjalnych przypadkach. Najbardziej popularne są dzisiaj soczewki miękkie, z materiałów hydrożelowych lub silikonowo-hydrożelowych. Te ostatnie charakteryzują się bardzo wysoką przepuszczalnością tlenu, dzięki czemu nie zaburzają miejscowego metabolizmu i są bardziej bezpieczne dla rogówki niż ich hydrożelowe poprzedniczki.

Soczewki kontaktowe są przeznaczone głównie do korekcji wad wzroku. Oprócz soczewek jednoogniskowych korygujących krótkowzroczność lub nadwzroczność dostępne są soczewki toryczne do korekcji astygmatyzmu i progresywne dla osób po 40 roku życia. Osobną grupę stanowią soczewki kolorowe. Wśród ich użytkowników jedynie połowa to ludzie z wadą wzroku. Pozostali, bez wady, zmieniają kolor oczu w celach kosmetycznych. Mimo to muszą oni pamiętać, że soczewki kolorowe, jak wszystkie inne, powinny być dobrane przez specjalistę i że konieczne są regularne wizyty kontrolne.
Soczewki kontaktowe mogą być użytkowane w różnych trybach. Podstawowym jest tryb dzienny, w którym soczewka zostaje zdjęta przed snem. Spanie w soczewkach starego typu (hydrożelowych) zarówno w nocy, jak i – dłużej – w ciągu dnia prowadzi do niedotlenienia rogówki i możliwości poważnych powikłań. Krótkotrwała drzemka może spowodować podrażnienie i przemijające uczucie suchości, któremu możemy przeciwdziałać stosując nie zawierające konserwantów nawilżające krople do oczu (np. AQuify®). Obecnie dzięki innowacyjnym materiałom i zaawansowanej technologii, pojawiły się soczewki zapewniające użytkownikom możliwość swobodnego regulowania czasu ich noszenia w ciągu doby. Są to soczewki potocznie zwane „oddychającymi”. Należą do nich np. AirOptixTM, które można nosić w trybie elastycznym (możliwość okazjonalnego spania w soczewkach) czy AirOptixTM Night&DayTM do trybu ciągłego, tzn. do 30 dni i nocy bez konieczności ich zdejmowania.

Czas żywotności soczewek kontaktowych jest związany z ich trwałością, a także ze zjawiskiem gromadzenia na ich powierzchni osadów białkowych, które stanowią dobre miejsce kolonizacji bakterii i rozwoju infekcji. Dlatego też niezwykle ważna jest odpowiednia pielęgnacja soczewek oraz ocena specjalisty, czy nie należy wymiany dokonać wcześniej. Czas użytkowania rozpoczyna się w momencie otwarcia sterylnego opakowania.

Najpopularniejsze są soczewki miesięczne, noszone w trybie dziennym lub elastycznym (np. AirOptixTM) albo też ciągłym (np. AirOptixTM Night&DayTM). Jednym najbezpieczniejszych najzdrowszych i najbezpieczniejszych rozwiązań są soczewki jednodniowe, czyli jednorazowego użytku (np.Focus® Dailies® All Day Comfort). Każdego dnia pacjent zakłada nową sterylną parę soczewek, które po zdjęciu z oka wyrzuca. Ponadto nie wymagają one stosowania chemicznych środków dezynfekujących i codziennych zabiegów pielęgnacyjnych. Ze względu na krótki okres użytkowania oraz ograniczenie ekspozycji na osady białkowe pochodzące z łez i alergeny unoszące się w powietrzu mogą być stosowane u pacjentów cierpiących na sezonowe alergiczne zapalenie spojówek. Dodatkowym atutem soczewek Focus® Dailies® All Day Comfort jest wbudowany w ich strukturę czynnik nawilżający. Ruch powiek podczas mrugania uwalnia go, dając stałe nawilżanie powierzchni oka. To rozwiązanie zapewnia komfort pacjentom przebywającym w klimatyzowanych pomieszczeniach oraz dotkniętych zespołem suchego oka. Ta grupa oprócz soczewek sferycznych zawiera również soczewki toryczne i progresywne. Istnieją także soczewki wymieniane co 3 lub co 12 miesięcy, jednak ze względu na większą możliwość infekcji i alergii są one coraz rzadziej stosowane.

Chirurgia refrakcyjna
Kolejną metodą korekcji wad wzroku jest chirurgia refrakcyjna. Wskazania do niej mogą być medyczne, zawodowe i kosmetyczne. Metodę powinna być zastosowana u tych, którzy nie akceptują swojego wyglądu w okularach lub niemożliwa jest korekcja okularami (np. różnowzroczność), a z różnych powodów nie tolerują także soczewek kontaktowych. Istnieją zawody, w których użycie korekcji okularowej lub soczewkowej jest niemożliwe (np. strażacy, policjanci) i leczenie chirurgiczne jest metodą z wyboru.

Zabiegi chirurgiczne można wykonywać na rogówce, soczewce i twardówce. Najpopularniejsze są zabiegi dokonywane na rogówce (LASIK, LASEK) z użyciem lasera excimerowego. Do tych zabiegów z reguły kwalifikowani są pacjenci po 18 roku życia, ze stabilną wadą przez ostatnie 12 – 18 miesięcy, z krótkowzrocznością do -12,00 dioptrii, a nadwzrocznością nie większą niż +6,00 dioptrii. Tym samym sposobem można korygować również astygmatyzm w zakresie +/- 2,00 - 7,00 dioptrii cylindrycznych. Pacjenci noszący wcześniej soczewki kontaktowe nie powinni przed badaniem kwalifikującym do zabiegu używać soczewek miękkich ok. 15 dni, a twardych ok. 30 dni. Konieczność operacji i jej rodzaj ustala lekarz operujący, biorąc pod uwagę aktualny stan wady, stan przedniej powierzchni gałki ocznej i pokrywającej ją warstwy łez, grubość rogówki, współistniejące choroby oczu i choroby ogólnoustrojowe.

Publikacja przygotowana przez:

Dr Anna Dyczkowska, specjalista chorób oczu